Autor: Jakub Chlebiej

Europejski Akt Dostępności (EAA) to przełomowa dyrektywa Unii Europejskiej, która ma na celu zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami pełnego dostępu do produktów, usług i przestrzeni publicznych. Wprowadzając jednolite zasady dostępności w państwach członkowskich, EAA eliminuje bariery technologiczne i społeczne, umożliwiając osobom z niepełnosprawnościami aktywne uczestnictwo w życiu społecznym i gospodarczym. 

Dlaczego EAA jest ważne dla przedsiębiorców? 

26 kwietnia 2024 r. Sejm uchwalił ustawę o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze, która przeniosła do polskiego prawa Europejski Akt o Dostępności. Przepisy ustawy wejdą w życie już 28 czerwca 2025 r. i od tej daty przedsiębiorcy powinni wprowadzać na rynek produkty spełniające wymagania dostępności oraz oferować dostępne usługi zgodnie z przepisami tej ustawy.   

To nie tylko obowiązek prawny, ale także ogromna szansa na rozwój i poprawę wizerunku firmy. Przestrzeganie norm dostępnościowych może zwiększyć konkurencyjność na rynku, a także poszerzyć krąg klientów oosoby z niepełnosprawnościami, które dotychczas mogły mieć ograniczony dostęp do Twoich produktów i usług. 

Główne cele EAA oraz ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze: 

1. Eliminacja barier – ułatwienie dostępu do produktów i usług dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. 
2. Wzmocnienie pozycji konsumentów – zapewnienie wszystkim równych szans na korzystanie z usług i produktów. 
3. Ujednolicenie standardów – wprowadzenie jednolitych regulacji dostępnościowych w całej Unii Europejskiej, które eliminują konieczność dostosowywania się do lokalnych przepisów. 

Kogo dotyczy EAA? 

Ustawa o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze (oraz EEA) dotyczy szerokiej grupy przedsiębiorców: 

• Producenci – muszą zapewnić, że ich produkty spełniają normy dostępności. 
• Importerzy – odpowiedzialni za weryfikację zgodności produktów spoza UE. 
• Dystrybutorzy – powinni sprawdzać, czy oferowane przez nich produkty spełniają normy dostępności. 
• Upoważnieni przedstawiciele – (Upoważnieni przedstawiciele to podmioty działające w imieniu producenta na terenie UE. Na podstawie pełnomocnictwa są zobowiązani co najmniej do: a) przechowywania deklaracji zgodności UE i dokumentacji technicznej przez 5 lat; b) przekazywania organom nadzoru wymaganych informacji i dokumentów; c) współpracy z organami w celu usunięcia niezgodności produktów). 
• Usługodawcy – przedsiębiorstwa świadczące usługi muszą dostosować je do wymogów dostępności. 

Jak widać, nowe regulacje stosuje się prawie do wszystkich firm. Co prawda mikroprzedsiębiorstwa (poniżej 10 pracowników i obrót do 2 mln euro rocznie) są częściowo zwolnione z obowiązków, ale nie zawsze – podlegają im np. jeśli korzystają z gotowych systemów e-commerce. 

Jakie produkty i usługi obejmuje EAA? 

Dyrektywa oraz w efekcie polska ustawa obejmują: 

• Produkty: 
• Sprzęt komputerowy, systemy operacyjne, urządzenia końcowe do usług telekomunikacyjnych 
• Terminale płatnicze, bankomaty, automaty samoobsługowe 
• Czytniki e-booków 
• Usługi: 
• Telekomunikacyjne, bankowe, transportowe (drogowy, kolejowy, lotniczy) 
• Handel elektroniczny (e-commerce) 
• Konsumenckie urządzenia końcowe z interaktywnymi zdolnościami obliczeniowymi wykorzystywane do oferowania lub świadczenia usług: a) telekomunikacyjnych, b) dostępu do audiowizualnych usług medialnych  

Co ważne, do oferowania lub świadczenia usług wykorzystuje się produkty spełniające wymagania dostępności określone w art. 7–11. Oznacza to, że wymogi dotyczą również np. stron internetowych firm. –(Strony internetowe) 

Do wyjątków, do których nie odnoszą się wymagania należą m.in. 

1) usługi oferowane lub świadczone przez mikroprzedsiębiorców;  

2) strony internetowe i aplikacje mobilne w zakresie:  

1. a) map oraz map interaktywnych, w tym geoportali, w przypadku gdy na tych mapach, mapach interaktywnych, w tym geoportalach, przeznaczonych do zastosowań nawigacyjnych dane teleadresowe i położenie geograficzne są prezentowane w sposób dostępny cyfrowo, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1440), 
2. b) treści, które nie są finansowane i nie są tworzone przez dany podmiot gospodarczy oraz nie znajdują się pod jego kontrolą;

Ważne! 

Dyrektywa o dostępności produktów i usług, tzw. Europejski Akt o Dostępności (EAA) 

Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (dalej: Europejski Akt o Dostępności) przyjęto do prawa unijnego w 2019 r. Europejski Akt o Dostępności zakłada, że państwa członkowskie wdrożą rozwiązania, które zapewnią większą dostępność, między innymi: 

• usług związanych z transportem (np. rezerwacja biletów); 
• usług płatniczych; 
• e-książek i urządzeń do ich czytania; 
• urządzeń samoobsługowych (np. bankomatów). 

Europejski akt o dostępności wprowadza wymóg, aby określone w nim rodzaje podmiotów gospodarczych zapewniały dostępność wybranych towarów i usług (w odróżnieniu od dyrektywy z 2016 r. o dostępności cyfrowej, która odnosi się tylko do podmiotów publicznych). Jest obecnie wdrażany przez państwa członkowskie. 

Źródło: https://www.gov.pl/web/dostepnosc-cyfrowa/jakie-akty-prawne-dotycza-dostepnosci-cyfrowej  

Europejski akt dostępności (EAA) – kluczowe wymogi dla przedsiębiorców 

Europejski akt dostępności (EAA) wprowadza szereg wymagań dla przedsiębiorców, których celem jest zapewnienie pełnej dostępności produktów i usług cyfrowych dla osób z niepełnosprawnościami. Kluczowym standardem jest zgodność z wytycznymi WCAG 2.1 na poziomie AA, jednak wymogi obejmują także inne aspekty funkcjonalne i organizacyjne, które muszą zostać spełnione przez firmy. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich: 

1. Dostępność stron internetowych i aplikacji mobilnych

Strony internetowe oraz aplikacje mobilne muszą być zgodne z WCAG 2.1 na poziomie AA, co oznacza m.in.: 

• Zapewnienie odpowiedniego kontrastu tekstu względem tła, aby treści były łatwe do przeczytania przez osoby z problemami ze wzrokiem. 
• Możliwość korzystania z serwisu wyłącznie przy użyciu klawiatury (bez konieczności używania myszy), co jest kluczowe dla osób z ograniczoną sprawnością manualną. 
• Dostosowanie treści do technologii asystujących / wspomagających (np. czytniki ekranowe), by zapewnić pełny dostęp do treści osobom niewidomym i niedowidzącym. 
• Responsywność – strony i aplikacje muszą poprawnie wyświetlać się i działać na różnych urządzeniach (komputery, smartfony, tablety). 
• Wyraźnie oznaczone przyciski, linki i formularze – muszą być łatwe do zidentyfikowania i pełnić swoje funkcje w sposób jednoznaczny. 
• Intuicyjna, spójna nawigacja oraz przejrzysty układ strony 

2. Treści i materiały cyfrowe

• Alternatywne opisy (alt text) dla każdego obrazu, grafiki i elementu nietekstowego, aby osoby niewidome mogły zrozumieć zawartość tych elementów za pomocą technologii asystujących. 
• Napisy i audiodeskrypcja dla wideo i innych multimediów, aby osoby niesłyszące i niedowidzące mogły w pełni korzystać z tych materiałów. 
• Formularze i procesy zakupowe
• Formularze muszą być zaprojektowane w sposób intuicyjny, zrozumiały i możliwy do wypełnienia przez osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności. 
• Komunikaty o błędach w formularzach powinny być jednoznaczne i zrozumiałe, wskazując użytkownikowi, co należy poprawić. 
• Cały proces zakupowy powinien być dostępny i możliwy do przeprowadzenia bez pomocy osób trzecich – oznacza to, że użytkownicy z niepełnosprawnościami powinni być w stanie samodzielnie przejść przez proces zakupu. 

4. Kanały komunikacji z klientem

• Kanały kontaktu, takie jak czat, formularze czy infolinie powinny być dostępne dla wszystkich użytkowników, w tym dla osób niesłyszących, które powinny mieć możliwość korzystania z tekstowych form komunikacji oraz alternatyw szczególnie pod względem ofert i sposobów świadczenia usług  (np. czaty tekstowe). 

5. Obsługa technologii asystujących

• Serwisy internetowe i aplikacje powinny być w pełni kompatybilne z technologiami wspomagającymi – takimi jak czytniki ekranowe, oprogramowanie do powiększania tekstu, narzędzia do przekształcania tekstu na mowę, itp. 

6. Regularny audyt i monitoring

• Przedsiębiorcy są zobowiązani do przeprowadzenia oceny zgodności usługi /  produktu z wymaganiami dostępności. 
• Powinno się identyfikować potencjalne bariery dostępności i wdrażać niezbędne poprawki na bieżąco, aby utrzymać zgodność z regulacjami. 

Ponadto  

Usługodawca ma obowiązek:  

1) w regulaminie świadczenia usług lub innym równoważnym dokumencie podać do publicznej wiadomości w formie pisemnej, w postaci papierowej lub elektronicznej oraz w sposób dostępny dla osób ze szczególnymi potrzebami określony w art. 12 ust. 2 informacje:  

1. a) o oferowanej i świadczonej usłudze, 
2. b) niezbędne do korzystania z usługi, 
3. c) o tym, w jaki sposób usługa spełnia wymagania dostępności;

Pełny zakres obowiązków producenta, dystrybutora, importera i usługodawcy można znaleźć w rozdziale III https://dziennikustaw.gov.pl/D2024000073101.pdf Jako LBKP pomagamy oczywiście zidentyfikować i wdrożyć wszystkie wymagania. 

Jak przygotować firmę do wdrożenia EAA? 

1. Przeprowadź audyt dostępności 

 Zidentyfikuj obszary wymagające poprawy, np. brakujące opisy alternatywne, problemy z kontrastem. 

2. Zaangażuj specjalistów 

 Współpracuj z ekspertami ds. dostępności, programistami, projektantami UX/UI. Jeśli masz wątpliwości od strony prawnej co do tego czy i jakie obowiązki zrealizować, skontaktuj się z nami. 

3. Przeprowadź testy z udziałem użytkowników 

 Testuj swoje rozwiązania z osobami z różnymi rodzajami niepełnosprawności, aby upewnić się, że są one naprawdę dostępne. 

4. Zorganizuj szkolenia dla zespołu 

 Szkol wszystkich pracowników odpowiedzialnych za tworzenie treści, obsługę klienta oraz rozwój produktów. 

5. Opracuj plan długoterminowy 

 Stwórz harmonogram cyklicznych audytów i procedur aktualizacji. 

Konsekwencje niespełnienia wymogów: 

Niespełnienie wymogów EAA oraz ustawy grozi poważnymi sankcjami: 

• Kary finansowe – w wysokości do dziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za rok poprzedzający, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednak nie większej niż 10 % obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, ustalonego według stanu na dzień wydania decyzji, o których mowa w art. 56 ust. 1 albo art. 65 ust. 1. 
• Obowiązek dostosowania produktu lub usługi – jeśli firma nie odpowie na skargę klienta w ciągu 30 dni, będzie musiała wprowadzić zmiany zgodne z żądaniem w ciągu 6 miesięcy. 
• Możliwość wycofania produktu z rynku 
• Kontrole nadzorcze (art. 40 Ustawy) 

Podsumowanie 

Europejski Akt Dostępności to nie tylko wymóg prawny, ale także szansa na rozwój Twojej firmy. Przestrzeganie zasad EAA przynosi korzyści zarówno w zakresie rozwoju firmy, jak i poprawy wizerunku na rynku. Przygotowanie się do EAA wymaga zidentyfikowania obszarów do poprawy, wdrożenia odpowiednich procedur oraz ciągłego doskonalenia dostępności. 

Potrzebujesz wsparcia z zakresu wdrożenia dostępności?

Skontaktuj się z nami. 

W kwietniu 2025 r. NVIDIA przekroczyła kapitalizację rynkową 2,79 biliona dolarów, a jej akcje wzrosły o ponad 170% w rok stając się trzecią najcenniejszą spółką giełdową na świecie – tuż za Microsoftem i Apple, osiągając aż 90% udziału w rynku układów AI w 2024 roku. Choć jeszcze kilka lat temu NVIDIA była utożsamiana głównie z kartami graficznymi dla graczy, dziś stanowi fundament globalnej gospodarki cyfrowej opartej na sztucznej inteligencji. Jej jednostki GPU – szczególnie seria H100 – stanowią nie tylko strategiczny zasób dla centrów danych, lecz są także głównym motorem napędowym rozwoju foundation models, w tym najbardziej zaawansowanych modeli językowych o ogólnym przeznaczeniu, takich jak ChatGPT. 

CUDA – silnik AI, który zmienia reguły gry 

Centralnym elementem transformacji NVIDIA w globalnego lidera sztucznej inteligencji jest CUDA (Compute Unified Device Architecture) – autorska platforma programistyczna umożliwiająca pełne wykorzystanie mocy obliczeniowej GPU w zastosowaniach naukowych, przemysłowych i komercyjnych. CUDA to nie tylko warstwa technologiczna – to infrastruktura krytyczna dla skalowalności i efektywności modeli AI. 

Nie bez powodu platforma ta bywa określana jako „niewidzialny system operacyjny AI”. Jest kluczowym elementem w cyklu życia systemów opartych na sztucznej inteligencji: od etapu trenowania i walidacji, po wdrażanie modeli w rzeczywistych aplikacjach. W praktyce, to właśnie CUDA definiuje, jak szybko i na jaką skalę można rozwijać nowoczesne systemy AI. 

GPU vs CPU – dlaczego układy graficzne są kluczowe dla sztucznej inteligencji? 

W kontekście trenowania dużych modeli językowych i przetwarzania danych na skalę masową, klasyczne procesory (CPU) stają się niewystarczające. Kluczowe cechy GPU – szczególnie tych od NVIDIA – decydują o ich przewadze w środowiskach AI: 

• Architektura równoległa – GPU, jak NVIDIA H100, zawierają tysiące rdzeni, które umożliwiają jednoczesne przetwarzanie dużych zbiorów danych – idealne dla operacji macierzowych wykorzystywanych w sieciach neuronowych. 
• Efektywność energetyczna – układy graficzne nowej generacji oferują nawet 25-krotnie wyższą efektywność energetyczną w porównaniu z wcześniejszymi rozwiązaniami, co przekłada się na niższe koszty eksploatacji i większą skalowalność. 
• Pamięć wysokiej przepustowości – technologie takie jak HBM2 (High Bandwidth Memory) pozwalają na błyskawiczne przetwarzanie terabajtów danych – niezbędne w czasie rzeczywistym i aplikacjach krytycznych. 

Zamknięty ekosystem CUDA – siła i słabość jednocześnie 

CUDA, będąc rozwiązaniem zamkniętym, zapewnia gigantyczne zyski wydajności – nawet 1000-krotny wzrost w ciągu ostatniej dekady. Jednak kontrola tej technologii przez jedną firmę budzi obawy: 

• Dominacja technologiczna – ponad 80% modeli AI – w tym wszystkie główne foundation models – jest trenowanych w środowisku CUDA. 
• Brak alternatyw – rozwiązania otwarte, takie jak AMD ROCm czy Intel oneAPI, mają poniżej 10% udziału w rynku, głównie z powodu słabszej optymalizacji i braku pełnej kompatybilności z popularnymi bibliotekami AI. 
• Efekt sieciowy – im więcej deweloperów korzysta z CUDA, tym trudniej przejść na konkurencyjne rozwiązania – tworzy to zamknięty ekosystem trudny do zrównoważenia przez rynek. 

Infrastruktura AI a europejskie prawo: luka w AI Act? 

Rozporządzenie AI Act (UE 2024/1689) stanowi pierwszy kompleksowy akt prawny regulujący zastosowania sztucznej inteligencji w Europie. Skupia się jednak głównie na poziomie algorytmicznym – na danych treningowych, przejrzystości modeli i ryzykach ich zastosowania. Tymczasem warstwa obliczeniowa – czyli infrastruktura, bez której te systemy nie istnieją – pozostaje poza jego bezpośrednim zakresem. 

CUDA nie jest klasyfikowane jako samodzielny system AI, ale jego wpływ na zgodność, audytowalność i bezpieczeństwo systemów AI jest niepodważalny. Bez możliwości weryfikacji działania infrastruktury – zarówno pod kątem sprzętu (black-box GPU), jak i zamkniętego oprogramowania – trudno mówić o pełnej realizacji zasad przejrzystości czy odpowiedzialności. 

Konsekwencje prawne – monopol, zależność, brak audytu 

Brak regulacji w zakresie infrastruktury obliczeniowej rodzi konkretne problemy prawne i systemowe: 

• Ograniczona audytowalność – zamknięty charakter CUDA utrudnia spełnienie wymogów z art. 13 AI Act dotyczących przejrzystości i możliwości weryfikacji. 
• Ryzyko monopolistyczne – wzrost cen układów GPU o ponad 300% w latach 2020–2024 może wskazywać na nadużywanie pozycji dominującej (art. 102 TFUE). 
• Brak suwerenności technologicznej UE – aż 98% europejskich centrów danych AI korzysta z technologii NVIDIA, co budzi poważne pytania o niezależność infrastrukturalną i odporność na zewnętrzne zakłócenia. 

Czy odpowiedzialność bez przejrzystości jest możliwa? 

AI Act zakłada odpowiedzialność łańcuchową – obowiązki dotyczą nie tylko twórców systemów, ale też ich użytkowników i dystrybutorów. Jednak rzeczywistość rynkowa pokazuje, że użytkownicy końcowi nie mają realnej możliwości oceny infrastruktury CUDA, z której korzystają pośrednio. Brakuje standardów technicznych i wymagań ujawniających szczegóły działania zamkniętych platform. 

Rekomendacje dla regulatorów i przemysłu AI 

CUDA, choć formalnie nieklasyfikowane jako system AI, powinno być uznawane za komponent wpływający na zgodność, audytowalność i bezpieczeństwo. Rekomendacje: 

• Wytyczne KE i AI Office – konieczne jest opracowanie interpretacji prawnych uwzględniających wpływ platform obliczeniowych na systemy AI – analogicznie jak w przypadku przetwarzania w chmurze czy RODO. 
• Promowanie neutralności technologicznej – programy wsparcia technologicznego UE (np. Digital Europe) powinny faworyzować otwarte, interoperacyjne technologie. 
• Rewizja zakresu AI Act – długofalowo warto rozważyć aktualizację AI Act, która obejmie również infrastrukturę technologiczną jako element determinujący bezpieczeństwo i zgodność systemów AI. 

CUDA – cud techniczny czy ryzyko prawne? 

CUDA to bez wątpienia technologia, która umożliwiła bezprecedensowy skok rozwojowy w dziedzinie AI. Ale jej zamknięta struktura, dominacja rynkowa i brak regulacyjnego nadzoru mogą oznaczać, że odpowiedzialność za systemy AI stanie się iluzoryczna. Dla UE, która stawia na transparentność, etykę i suwerenność cyfrową, to wyzwanie, którego nie można dłużej ignorować. 

* * * 

ART. 13 AI Act 

Przejrzystość i udostępnianie informacji podmiotom stosującym 

1. Systemy AI wysokiego ryzyka projektuje się i rozwija w sposób zapewniający wystarczającą przejrzystość ich działania, umożliwiającą podmiotom stosującym interpretację wyników systemu i ich właściwe wykorzystanie. Zapewnia się odpowiedni rodzaj i stopień przejrzystości w celu osiągnięcia spełnienia przez dostawcę i podmiot stosujący odpowiednich obowiązków określonych w sekcji 3.
2. Do systemów AI wysokiego ryzyka dołącza się instrukcję obsługi w odpowiednim formacie cyfrowym lub innym formacie zawierającą zwięzłe, kompletne, poprawne i jasne informacje, które są istotne, dostępne i zrozumiałe dla podmiotów stosujących.
3. Instrukcja obsługi zawiera co najmniej następujące informacje:
4. a) tożsamość i dane kontaktowe dostawcy oraz, w stosownych przypadkach, jego upoważnionego przedstawiciela;
5. b) cechy, możliwości i ograniczenia skuteczności działania systemu AI wysokiego ryzyka, w tym:

(i) jego przeznaczenie; 

(ii) poziom dokładności, wraz z jego wskaźnikami, poziom solidności i cyberbezpieczeństwa, o których mowa w art. 15, względem których przetestowano system AI wysokiego ryzyka i dokonano jego walidacji oraz których to poziomów można oczekiwać, a także wszelkie znane i dające się przewidzieć okoliczności, które mogą mieć wpływ na te oczekiwane poziomy dokładności, solidności i cyberbezpieczeństwa; 

(iii) wszelkie znane lub dające się przewidzieć okoliczności związane z wykorzystaniem systemu AI wysokiego ryzyka zgodnie z jego przeznaczeniem lub w warunkach dającego się racjonalnie przewidzieć niewłaściwego wykorzystania, mogące powodować ryzyko dla zdrowia i bezpieczeństwa lub praw podstawowych, o którym to ryzyku mowa w art. 9 ust. 2; 

(iv) w stosownych przypadkach, możliwości techniczne i właściwości systemu AI wysokiego ryzyka w zakresie udostępniania informacji istotnych dla wyjaśnienia jego wyników; 

(v) w stosownych przypadkach, działanie systemu w odniesieniu do określonych osób lub grup osób, wobec których ma on być wykorzystywany; (vi) w stosownych przypadkach, specyfikacje dotyczące danych wejściowych lub wszelkie inne istotne informacje dotyczące wykorzystywanych zbiorów danych treningowych, walidacyjnych i testowych, uwzględniając przeznaczenie systemu AI wysokiego ryzyka; (vii) w stosownych przypadkach, informacje umożliwiające podmiotom stosującym interpretację wyników systemu AI wysokiego ryzyka i odpowiednie wykorzystanie tych wyników; 

1. c) zmiany w systemie AI wysokiego ryzyka i jego skuteczności działania, które zostały z góry zaplanowane przez dostawcę w momencie przeprowadzania początkowej oceny zgodności;
2. d) środki nadzoru ze strony człowieka, o których mowa w art. 14, w tym środki techniczne wprowadzone w celu ułatwienia podmiotom stosującym interpretacji wyników systemów AI wysokiego ryzyka;
3. e) potrzebne zasoby obliczeniowe i sprzętowe, przewidywany cykl życia systemu AI wysokiego ryzyka oraz wszelkie niezbędne środki w zakresie konserwacji i utrzymania, w tym częstotliwość ich stosowania, mające na celu zapewnienie właściwego funkcjonowania tego systemu AI, w tym dotyczące aktualizacji oprogramowania;
4. f) w stosownych przypadkach – opis mechanizmów zawartych w systemie AI wysokiego ryzyka, które umożliwiają podmiotom stosującym prawidłowe zbieranie, przechowywanie i interpretowanie rejestrów zdarzeń, zgodnie z art. 12.

ART. 12 TFUE 

Zakaz nadużywania pozycji dominującej

Niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na rynku wewnętrznym lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi. 

Nadużywanie takie może polegać w szczególności na: 

1. a) narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji;
2. b) ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów;
3. c) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji;
4. d) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.

W dniu 19.03.2025 – ponad 60 lat po tragicznym zamachu na prezydenta Johna F. Kennedy’ego, administracja prezydenta Donalda Trumpa dokonała odtajnienia i upublicznienia tysięcy stron dokumentów związanych z tym wydarzeniem. Ta decyzja, będąca realizacją obietnicy złożonej przez Trumpa jeszcze w styczniu, ma na celu zwiększenie transparentności i zaspokojenie długotrwałego zainteresowania publicznego tą sprawą, która od dziesięcioleci fascynuje i intryguje nie tylko Amerykanów, ale i ludzi na całym świecie. 

Skala odtajnienia i jego znaczenie 

Na stronach U.S. National Archives and Records Administration opublikowano imponującą liczbę ponad 80 tysięcy stron z 1123 różnych dokumentów. To ogromna ilość materiału, który obejmuje szeroki zakres informacji związanych z zamachem na Kennedy’ego. Wśród odtajnionych dokumentów znajdują się notatki, wywiady, protokoły z zeznań oraz inne materiały, z których część była wcześniej częściowo odtajniona, a inne są całkowicie nowe dla opinii publicznej. 

Skala tego odtajnienia jest bezprecedensowa i stanowi ważny krok w kierunku pełnego zrozumienia okoliczności zamachu. Dokumenty te mogą potencjalnie rzucić nowe światło na wiele aspektów sprawy, które do tej pory pozostawały niejasne lub były przedmiotem spekulacji. 

Kontekst prawny i historyczny 

Publikacja dokumentów jest zgodna z aktem: President John F. Kennedy Assassination Records Collection Act z 1992 r. Akt ten wymagał ujawnienia wszystkich zapisów związanych z zamachem do 26 października 2017 roku, chyba że prezydent USA zdecyduje inaczej ze względów bezpieczeństwa narodowego. Zarówno Trump, jak i wcześniej Joe Biden, korzystali z tego prawa, opóźniając pełne ujawnienie dokumentów. 

Wspomniany akt prawny był odpowiedzią na rosnące zainteresowanie publiczne i liczne teorie spiskowe, które narosły wokół zamachu na Kennedy’ego. Jej celem było zapewnienie większej transparentności i umożliwienie badaczom oraz opinii publicznej dostępu do jak największej ilości informacji związanych z tym tragicznym wydarzeniem. 

Oczekiwania i sceptycyzm ekspertów 

Mimo że odtajnienie dokumentów wzbudziło duże zainteresowanie, wielu ekspertów pozostaje sceptycznych co do możliwości rewolucyjnych odkryć. Liczni eksperci twierdzą, że nowe dokumenty mogą uzupełnić obraz wydarzeń, ale prawdopodobnie nie zmienią fundamentalnie naszego rozumienia zamachu. 

Ten sceptycyzm wynika z faktu, że wiele kluczowych informacji dotyczących zamachu zostało już wcześniej ujawnionych, a główne linie śledztwa zostały dokładnie zbadane przez liczne komisje i niezależnych badaczy. Niemniej jednak, nawet drobne szczegóły zawarte w nowo odtajnionych dokumentach mogą pomóc w lepszym zrozumieniu kontekstu i okoliczności tego historycznego wydarzenia. 

Teorie spiskowe i kontrowersje 

Sprawa zamachu na Kennedy’ego od lat jest przedmiotem licznych teorii spiskowych. Wiele osób, w tym niektórzy członkowie rodziny Kennedy’ego, kwestionuje oficjalną wersję wydarzeń. Robert F. Kennedy Jr., bratanek zamordowanego prezydenta, wyraził kontrowersyjne poglądy sugerujące zaangażowanie CIA w śmierć jego wujka. Takie stanowisko, choć niepotwierdzone oficjalnie, pokazuje, jak głęboko zakorzenione są wątpliwości dotyczące oficjalnej wersji wydarzeń. 

Teorie spiskowe obejmują szeroki zakres alternatywnych wyjaśnień, od sugestii o zaangażowaniu mafii, przez teorie o udziale kubańskich agentów, aż po spekulacje o wewnętrznym spisku w amerykańskim rządzie. Odtajnienie nowych dokumentów może potencjalnie potwierdzić lub obalić niektóre z tych teorii, ale równie prawdopodobne jest, że dostarczy nowego materiału do dalszych spekulacji. 

Znaczenie dla historii i prawa 

Odtajnienie dokumentów ma ogromne znaczenie nie tylko historyczne, ale i prawne. Pokazuje, jak ważna jest równowaga między bezpieczeństwem narodowym a prawem obywateli do informacji. Proces ten podkreśla również rolę prawa w kształtowaniu narracji historycznej i zapewnianiu transparentności działań rządowych. 

Z perspektywy prawnej, odtajnienie tych dokumentów stanowi ważny precedens w kwestii dostępu do informacji publicznej. Pokazuje, że nawet w sprawach najwyższej wagi państwowej, istnieje możliwość i potrzeba ujawniania informacji społeczeństwu, choć proces ten może trwać wiele lat. 

Odtajnienie tak dużej ilości dokumentów ma ponadto ogromne znaczenie dla badaczy historii. Historycy i analitycy będą mieli teraz dostęp do nowych źródeł, które mogą pomóc w weryfikacji istniejących teorii lub sformułowaniu nowych hipotez dotyczących zamachu na Kennedy’ego. 

Na czym polega odtajnianie informacji niejawnych w UE?  

A jak wygląda kwestia odtajniania informacji w UE? Kontekst prawny ochrony informacji niejawnych w Unii Europejskiej jest złożony i obejmuje szereg regulacji zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym. Kluczowym aktem prawnym w tym zakresie jest decyzja Rady 2013/488/UE, która określa zasady i minimalne normy bezpieczeństwa ochrony informacji niejawnych UE. Informacje te dzielą się na cztery kategorie: TRÈS SECRET UE/EU TOP SECRET, SECRET UE/EU SECRET, CONFIDENTIEL UE/EU CONFIDENTIAL oraz RESTREINT UE/EU RESTRICTED, każda z określonym poziomem ochrony i restrykcjami dostępu. Decyzja ta stanowi fundament ochrony informacji niejawnych w UE, w tym procedur odtajniania dokumentów, które są regulowane przez różne instytucje unijne, takie jak Rada UE, która ma swoje własne procedury dotyczące odtajniania archiwów historycznych.  

W zakresie dostępu do dokumentów instytucji UE, art. 15 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zasada otwartości) nakłada obowiązek zapewnienia przejrzystości prac instytucji UE i umożliwienia dostępu do ich dokumentów. Szczegółowe przepisy regulujące ten dostęp zawiera Rozporządzenie (WE) nr 1049/2001, które odnosi się do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji. Jednakże istnieje wyraźne napięcie między zasadą przejrzystości a koniecznością ochrony informacji niejawnych. W ramach tej równowagi, instytucje UE muszą ściśle przestrzegać zasad bezpieczeństwa, jednocześnie zapewniając obywatelom dostęp do dokumentów, o ile nie zagraża to bezpieczeństwu lub interesom UE. Przepisy te podlegają nadzorowi takich instytucji jak Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich czy Europejski Inspektor Ochrony Danych, które kontrolują zgodność z regulacjami w zakresie ochrony informacji niejawnych.  

Chociaż każde państwo członkowskie UE ma swoje własne przepisy dotyczące ochrony informacji niejawnych, muszą one być zgodne z ogólnymi zasadami wyznaczonymi przez UE, szczególnie w kontekście wymiany informacji między państwami członkowskimi a instytucjami unijnymi. Jednocześnie kwestia odtajniania dokumentów, szczególnie w kontekście decyzji politycznych czy wyroków sądowych bywa źródłem kontrowersji. 

W ostatnim czasie coraz częściej pojawia się krytyka instytucji UE za nadmierne utajnianie informacji, co może ograniczać transparentność i dostęp obywateli do informacji publicznych. Przykładem mogą być własnie aktualne rozważania dotyczące odtajnienia dokumentów dotyczących zabójstwa Johna F. Kennedy’ego.  

Działanie to w skali całego świata wywołało liczne dyskusje na temat roli odtajniania dokumentów w kontekście historycznym i politycznym, co znajduje swoje odniesienie także do praktyk Unii Europejskiej w zakresie ochrony dokumentów niejawnych.  

Technologie AI w badaniach historycznych 

Nowoczesne technologie, a zwłaszcza sztuczna inteligencja (AI) odgrywają kluczową rolę w analizie i odkrywaniu nowych informacji zawartych w dokumentach. Dzięki zaawansowanym algorytmom przetwarzania języka naturalnego (NLP), badacze mogą szybko przeszukiwać ogromne zbiory dokumentów w poszukiwaniu kluczowych informacji. AI pomaga w analizie tekstu, identyfikowaniu wzorców i zależności, które mogłyby umknąć ludzkim badaczom. 

Analiza sieci powiązań jest kolejnym zastosowaniem technologii AI, które może dostarczyć nowych informacji. Narzędzia do analizy sieci społecznych pozwalają na mapowanie relacji między osobami, miejscami i wydarzeniami wymienionymi w dokumentach. To może pomóc w odkrywaniu wcześniej nieznanych powiązań lub w potwierdzaniu istniejących teorii dotyczących zaangażowanych w zamach osób. 

Ponadto, zaawansowane techniki wizualizacji danych umożliwiają przedstawienie złożonych informacji w bardziej przystępnej formie, ułatwiając analizę powiązań, chronologii wydarzeń i kontekstu historycznego. Te innowacyjne metody mogą pomóc badaczom lepiej zrozumieć, jak różne elementy związane z zamachem na Kennedy’ego tworzą całościowy obraz tego kluczowego wydarzenia w historii USA. 

W kontekście tych nowych dokumentów, technologie, w tym AI, stanowią nieocenione wsparcie dla badaczy. Dzięki narzędziom do analizy tekstu i sieci powiązań, możliwe jest szybkie dotarcie do kluczowych informacji, które byłyby trudne do wyłuskania w tradycyjny sposób. Sztuczna inteligencja pozwala na analizowanie ogromnych zbiorów danych, co znacząco przyspiesza proces odkrywania nowych faktów i wyciągania wniosków. 

Rola nowych technologii w analizie dokumentów 

W kontekście analizy tak dużej ilości danych nowoczesne technologie odgrywają kluczową rolę. Sztuczna inteligencja i zaawansowane algorytmy analizy tekstu mogą znacząco przyspieszyć proces przeglądania i kategoryzowania informacji zawartych w odtajnionych dokumentach. 

Technologie AI w służbie historii pomagają szybciej przeszukiwać tysięce stron w poszukiwaniu kluczowych słów, fraz lub wzorców. Analiza sieci powiązań może pomóc w mapowaniu relacji między różnymi osobami i wydarzeniami. Narzędzia te mogą także umożliwić zaawansowaną wizualizację danych, co ułatwia zrozumienie złożonych powiązań w dokumentach. 

Podsumowanie 

Odtajnienie dokumentów związanych z zamachem na prezydenta Johna F. Kennedy’ego stanowi ważny moment w historii Stanów Zjednoczonych i światowych badań historycznych. Choć pełna analiza odtajnionych dokumentów zajmie badaczom wiele czasu, samo ich ujawnienie jest ważnym krokiem w kierunku pełniejszego zrozumienia jednego z najbardziej tragicznych i kontrowersyjnych wydarzeń w historii USA. 

Niezależnie od tego, czy przyniosą one przełomowe odkrycia, czy nie, z pewnością przyczynią się do dalszej dyskusji na temat roli transparentności w demokratycznym społeczeństwie i znaczenia dostępu do informacji w kształtowaniu naszego rozumienia historii. Jednocześnie, wykorzystanie nowoczesnych technologii w analizie tych dokumentów pokazuje, jak współczesne narzędzia mogą pomóc w badaniu i interpretacji wydarzeń z przeszłości.