Miesiąc: sierpień 2023

Przedstawiamy subiektywną (bo z uwagi na obszerną ilość zmian nie ma możliwości ujęcia ich wszystkich kompleksowo w krótkiej formie) listę najważniejszych zmian kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie 1 lipca. Szczególnie istotne z punktu widzenia przedsiębiorców to wprowadzenie nowego działu dotyczącego postępowań z udziałem konsumentów.

1. Zmiany w zakresie właściwości rzeczowej sądów

– podwyższenie wartości do 100.000 zł dla spraw, które w pierwszej instancji będą rozpatrywane przez Sądy Rejonowe

– uzależnienie właściwości rzeczowej sądów w sprawach o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym od wartości przedmiotu sporu

2. Postepowanie uproszczone i tzw. roszczenia bagatelne – modyfikacje

– tzw. roszczenia bagatelne podwyższone z 1000 zł do 4000 zł

– przy roszczeniach bagatelnych, nawet gdy strona domaga się wysłuchania na rozprawie, będzie możliwość rozpatrzenia sprawy na posiedzeniu niejawnym

– uzasadnienie wyroku może ograniczać się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 505⁸ § 4 k.p.c.)

3. pouczenie sądu o prawdopodobnym wyniku sprawy

– dodano do art. 156¹  kpc paragraf 2, zgodnie z którym pouczenie może dotyczyć wykładni przepisów prawa mogących znaleźć zastosowanie w sprawie, a także faktów, które na danym etapie sprawy mogą zostać uznane za bezsporne lub dostatecznie wykazane.

– za przyczynę wyłączenia sędziego nie uważa się udzielania ewentualnych pouczeń.

4. Posiedzenie przygotowawcze i plan rozprawy

– złagodzenie rygorów dotyczących udziału w posiedzeniu przygotowawczym oraz dopuszczenie możliwości poprzestania na wezwaniu do udziału w posiedzeniu przygotowawczym jedynie pełnomocników stron (art. 205⁴ k.p.c.)

– pouczenia rozdzielone od tych dot. posiedzenia przygotowawczego

– możliwość rozstrzygnięcia sprawy na posiedzeniu niejawnym po posiedzeniu przygotowawczym

– wniosek o przeprowadzenie rozprawy musi się wiązać z wnioskiem o przesłuchanie strony

– możliwość przeprowadzenia posiedzenia przygotowawczego w trybie zdalnym

– protokół wyłącznie w formie pisemnej

– nie dojdzie do umorzenia postepowania w całości jeśli nie stawi się strona – wystarczy stawiennictwo pełnomocnika

-> PLAN ROZPRAWY art. 205 ¹⁰ kpc

Uregulowano, że strony opracowują projekt planu rozprawy i sąd zatwierdza to w formie postanowienia (możliwość zmiany tego postanowienia)

– doręcza się go stronom (jeśli są zobowiązania dla stron to doręcza się niezależnie od doręczenia pełnomocnikom)

– postanowienie nie jest zaskarżalne

– nowe wnioski dowodowe można składać do momentu zatwierdzenia projektu planu

4. Wymogi formalne pism procesowych

Nowy przepis nakłada na pisma wnoszone przez adw./r.pr dodatkowy wymóg, w postaci wyodrębnienia w ich konstrukcji oświadczeń, twierdzeń oraz wniosków. Kategorie te obejmują między innymi:

• zarzuty formalne i merytoryczne,
• wnioski formalne,
• oświadczenia procesowe

Aby uniknąć nieporozumień warto wyodrębnić w petitum każdego pisma oświadczenia, twierdzenia i wnioski. Są głosy aby usunąć z pisma oznaczenie „uzasadnienie” (moim zdaniem jest to zbyt daleko posunięte – wystarczy, że dopilnujemy, aby wnioski dowodowe znalazły się w petitum).

Brak wyodrębnienia wniosków dowodowych w petitum =  sąd pozostawi bez rozpoznania, nie wywołają skutków – sąd nie wyda rozstrzygnięcia w tym zakresie.

Jeśli do tej pory wniosek dowodowy składaliśmy w formie załącznika dowodowego (z uwagi na obszerność pisma) to zgodnie z uzasadnieniem nowelizacji konieczne jest formułowanie w petitum pisma wniosków dowodowych

Art. 128¹ [Wnioski dowodowe] Pismo wnoszone przez stronę zastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej powinno zawierać wyraźnie wyodrębnione oświadczenia, twierdzenia oraz wnioski, w tym wnioski dowodowe. Jeżeli pismo zawiera uzasadnienie, wnioski dowodowe, zgłoszone tylko w tym uzasadnieniu, nie wywołują skutków, jakie ustawa wiąże ze zgłoszeniem ich przez stronę.

6. zamknięcie rozprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym jeżeli miałoby się to przyczynić do sprawniejszego rozpoznania sprawy (podobny przepis już funkcjonował na mocy ustawy covidowej) art.224 kpc ALE należy strony uprzedzić i dać możliwość przedstawienia stanowiska ostatecznego na piśmie (zamiast mowy końcowej)
7. wyłączenie sędziego nie będącego członkiem składu orzekającego stanowi nadużycie prawa np. sędzia który w toku sprawy orzekał co do istotnego dowodu, ale nie wydawał wyroku.
8. Przywrócenie dewolutywności zażaleń

– art. 394 § 4 kpc zażalenia poziome jako wyjątek

– art. 764 ⁴ kpc postanowienia dot. podziału uzyskanej sumy egzekucyjnej rozpoznawane przez sąd II instancji

9. Nowe zasady sporządzania uzasadnień postanowień wydanych na posiedzeniu niejawnym

– z urzędu, bez wniosku strony

Art. 357 kpc – doręczenie postanowienia z uzasadnieniem otwiera termin na zaskarżenie

10.Wnoszenie pism terminowych do sądu po nowelizacji

– dot. również paczki powyżej 2 kg

– dopuszczalność nadania pisma przesyłką nierejestrowaną

– ograniczenie operatorów do POCZTY POLSKIEJ -> Art. 165 operator świadczący pocztowe usługi powszechne na terytorium RP (definicja może budzić dylematy)

Art.132 § 1. Kpc (nowa treść oświadczenia)

W toku sprawy adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej doręczają sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami. W treści pisma procesowego wniesionego do sądu zamieszcza się oświadczenie o doręczeniu odpisu pisma drugiej stronie albo o jego nadaniu za pośrednictwem operatora, o którym mowa w art przesyłką poleconą. 165§ 2. Pismo niezawierające powyższego oświadczenia podlega zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku.

Adres do doręczeń przedsiębiorcy wpisanego do CEIDG

Art.136 § 5 k.p.c. Strona będąca przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej ma obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie adresu do doręczeń, o którym mowa w art. 133 § 2 ¹ . Przepisy § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 139 § 2 ¹ . Jeżeli stronie będącej przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej nie można doręczyć pierwszego pisma w sprawie w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających lub w § 1 ze względu na nieujawnienie w tej ewidencji zmiany adresu do doręczeń, pismo to doręcza się na adres, pod którym strona zamieszkuje. W razie potrzeby doręczenia stronie pisma w sposób przewidziany w art. 139 ¹ koszty doręczenia obciążają tę stronę niezależnie od wyniku sprawy.

11. Nowy rodzaj postępowania odrębnego (z udziałem konsumentów)

Nowelizacja KPC wprowadza nowy rozdział w zakresie spraw o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi (jeżeli konsument ten jest stroną postępowania). Powództwo będzie mogło być wytoczone przez konsumenta przed sąd właściwy dla swojego miejsca zamieszkania. Nowe przepisy przewidują również możliwość wystąpienia z powództwem także wobec przedsiębiorcy, który zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej.

– konsument może wytoczyć powództwo wg swojego miejsca zamieszkania

– na przedsiębiorcy będą ciążyły restrykcje z postępowania gospodarczego (ale nie na konsumencie) przedsiębiorca będzie zobowiązany do przedstawienia wszystkich twierdzeń i dowodów w pozwie lub w odpowiedzi na pozew w terminie nie krótszym niż 2 tyg.

– jeśli przedsiębiorca przed wytoczeniem powództwa zaniechał/uchylił się od udziału lub uczestniczył w złej wierze w próbie dobrowolnego rozwiązania sporu to sąd będzie mógł go obciążyć kosztami procesu, a nawet podwyższyć je dwukrotnie.

12. Rozszerzenie zakresu mediacji

– dopuszczono możliwość objęcia mediacją roszczeń niezgłoszonych w pozwie (!!!)

– możliwość wskazania sądu właściwego do zatwierdzenia ugody strony (możliwość połączenia roszczeń z różnych postępowań), bez naruszenia właściwości wyłącznej

13. Zarzut potrącenia z art. 203 ¹ kpc, rozszerzono o nowe kategorie wierzytelności
14. Postępowanie egzekucyjne

– doręczenia elektroniczne

– usprawnienie egzekucji roszczeń wobec dłużników posiadających braki w organach (nie będzie to stanowić podstawy do zawieszenia postępowania egzekucyjnego)

– rozpoznawanie zażaleń na najistotniejsze kwestie przez sąd II instancji

– w postępowaniu egzekucyjnym, gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, sąd będzie z urzędu uzasadniał i doręczał wraz z uzasadnieniem postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym (art. 766¹ § 1 k.p.c.)

– minimalna wartość postąpienia w licytacji

15. Pełnomocnictwo

– wprowadzono pełnomocnictwo do doręczeń pism procesowych

– pełnomocnictwo procesowe obejmuje również prawo do złożenia skargi kasacyjnej

16. Odsetki od kosztów zastępstwa procesowego w wyroku sąd orzeka z urzędu
17. Regulacje postępowania zabezpieczającego w sprawach dot. własności intelektualnej

– wprowadzenie terminu 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o naruszeniu na złożenie wniosku o zabezpieczenie

– wprowadzenie jako zasady rozstrzygania wniosków po wysłuchaniu obowiązanego

– obowiązek informowania sądu czy prawo wyłączne, którego wniosek dotyczy podlegało lub podlega procedurze unieważnienia oraz obowiązek wzięcia pod uwagę przez sąd ryzyka unieważnienia prawa przy badania zasadności wniosku

Dzień 21 lipca 2023 r. z pewnością wielkimi zgłoskami zapisze się w historii kina. Tego dnia swoją premierę miały dwa najbardziej oczekiwane filmy 2023 roku, tj. Barbie w reżyserii Grety Gerwig oraz Oppenheimer Christophera Nolana (dalej: „Barbenheimer”). Jak zazwyczaj bywa w przypadku filmów, dostarczają one sporo przestrzeni na ewentualne spory z zakresu praw własności intelektualnej, w tym szczególnie z zakresu praw autorskich, praw wynikających ze znaków towarowych i wzorów przemysłowych. Co również ważne, w przypadku Barbie, sama postać (lalka) na przestrzeni lat była przedmiotem sporów z zakresu własności intelektualnej – o czym szerzej w niniejszym wpisie.

Od początku: kto stworzył Barbie i komu przysługują do niej prawa?

Można powiedzieć, że lalka Barbie powstała poniekąd przypadkowo. Jak to możliwe? Otóż, w 1945 roku Ruth i Elliot Handlerowie stworzyli małe, rodzinne przedsiębiorstwo Mattel Creations, które zajmowało się wyjściowo produkcją ramek do zdjęć. Niestety (lub właśnie stety) dla Państwa Handlerów, sprzedaż ramek okazała się niezbyt rentownym przedsięwzięciem, wobec czego, chcąc maksymalnie wykorzystać materiały produkcyjne pozostałe po produkcji ramek, rozpoczęli z tychże odpadów produkcyjnych tworzyć meble i domki dla lalek a w następnej kolejności również produkować zabawki dla dzieci.

Sama idea Barbie pojawiła się nieco później, bo w roku 1959, gdy to pierwsza lalka zaprezentowana została na targach zabawek w Nowym Jorku. Od tego czasu (i przy udziale również reklamy telewizyjnej lalki), okazała się ona być hitem – a reszta jest historią.

Z uwagi na powyższe (stworzenie lalki Barbie przez Ruth i Elliota Handlerów), prawa własności intelektualnej związane z lalką przysługują właśnie im, a dokładniej Mattel Inc. Jak przystało na duży podmiot, który swój sukces zawdzięcza przede wszystkim prawom własności intelektualnej, Mattel Inc. w sposób zdecydowany, czy też wręcz agresywny broni swych praw wobec Barbie. Jest to szczególnie istotne, ponieważ Barbie stała się elementem popkultury, czy szerzej: życia publicznego i często jej postać wykorzystywana jest w różnorakich celach.

I’m a Barbie girl in a Barbie world

W zasadzie, trudno chyba znaleźć osobę, która właśnie teraz (po przeczytaniu podtytułu) nie nuci w głowie piosenki zespołu Aqua zatytułowanego „Barbie Girl” (jeśli jesteś tą osobą – warto odwiedzić YouTube). Pomimo jednak, że piosenka zyskała wielką popularność i znajdowała się chociażby na 9 miejscu listy Billboard Hot 100 Singles (bardzo popularny wówczas ranking popularności piosenek), nie obyło się bez problemów prawnych duńskiego zespołu.

Wspomniany już wyżej Mattel Inc. wniósł w 1997 r. pozew przeciwko wytwórniom MCA Records Inc. oraz Universal Music & Video Distrubution Inc. o naruszenie prawa do znaku towarowego, jego rozwodnienie i wykorzystanie bez zgody wizerunku podobnego do lalki. W pozwie Mattel Inc. zażądało zaniechania naruszeń znaku towarowego, wycofania i zniszczenia wszystkich produktów naruszających prawo oraz naprawienia w zasadzie nieokreślonych szkód. W swojej obronie wytwórnie podnosiły, że piosenka ma stanowić swego rodzaju parodię względem lalki (postaci Barbie), która jest komentarzem do otaczającej rzeczywistości i nie jest związana w żaden sposób z twórcami Barbie a wobec tego nie narusza ich praw.

Ostatecznie, Sąd przyznał rację wytwórniom stwierdzając, że w istocie zespół Aqua działał w granicach fair use (odpowiednik dozwolonego użytku) a sama piosenka stanowiła parodię, wobec czego prawa własności intelektualnej Mattel Inc. nie zostały naruszone. Co ciekawe, Sąd w orzeczeniu posłużył się nietypowym jak na tę instytucję sformułowaniem / zaleceniem: „Zaleca się, żeby strony wyluzowały”. W międzyczasie wytwórnie wytoczyły powództwo przeciwko Mattel Inc. o zniesławienie (w zakresie sformułowania, że rzekome naruszenie znaku towarowego było przestępstwem).

Ciekawe, że 12 lat po przegranym procesie to Mattel Inc. wykorzystał piosenkę (nieco ją zmieniając) przy swojej reklamie lalki umieszczonej na YouTube. W roku 2017 Mattel Inc. (pomimo przegrania sprawy z wytwórniami), pozwał twórców hinduskiego filmu Tera Intezaar, za to, że w filmie została umieszczona właśnie piosenka Barbie Girl. Jest to o tyle dziwne, że w świetle zarówno przegranej sprawy jak i w ogóle sytuacji prawnej, spółce Mattel Inc. nie przysługiwały jakiekolwiek prawa do tego utworu. Tego samego zdania okazał się być także Sąd Najwyższy w Dehli, który oddalił powództwo wskazując przy tym, że wolność słowa i wypowiedzi jest święta.

Matell vs. Bratz

Najgłośniejszym sporem związanym z Barbie i jej otoczeniem, był z pewnością spór wytoczony przez Matell Inc. wobec MGA Entertainment, które to przedsiębiorstwo wprowadziło na rynek lalkę Bratz niekoniecznie podobną do samej Barbie (były większe, miały duże oczy, nie były tym ideałem amerykańskiego piękna). Co jednak istotne, taki rodzaj lalki okazał się być przedmiotem pożądanym przez nieco starsze pokolenie dziewczynek, zabierając tym samym twórcom Barbie około 40% rynku.

Pomimo, że początkowo Matell Inc. (odnoszące sukcesy na rynku mimo pojawienia się konkurencji) postanowiło nie angażować się w sprawę, zostało do procesu zaproszone przez drugą stronę, czyli MGA Entertainment, które to oskarżyło Mattel o naśladownictwo ich produktów. W odpowiedzi, Mattel oskarżyło głównego projektanta drugiej strony o kradzież wzoru lalek (główny projektant był wcześniej zatrudniony w Mattel).

Sąd I instancji stanął po stronie Mattel, orzekając jednocześnie wobec MCA Entertainment nakaz wstrzymania produkcji lalek oraz obowiązek zapłaty na rzecz Mattel odszkodowania w wysokości 100 mln dolarów. Po wniesieniu jednak odwołania prze MCA Entertainment, Sąd II instancji zmienił decyzję analizując przy tym bardzo szczegółowo sprawę pod kątem merytorycznym (m.in. do czego miał prawo projektant, jaka jest różnica między pomysłami, ich wyrażeniem i wykonaniem oraz jakie elementy są a jakie nie są chronione prawem autorskim).

Sąd uznał, że Mattel nie może się domagać odszkodowania za późniejsze wersje lalek niż dwa pierwsze modele, które powstały podczas zatrudnienia ww. projektanta i nie odróżniają się znacząco od Barbie. Według Sądu, kolejne modele są co prawda oparte na tym samym pomyśle, lecz nie występują między nimi jakiekolwiek dalsze podobieństwa.

Finał sprawy okazał się być niekorzystny dla Mattel Inc., który musiał zapłacić na rzecz MCA Entertainment kwotę 85 milionów dolarów tytułem kary, kolejne 85 milionów dolarów tytułem odszkodowania, jak również koszty procesowe w kwocie 137 milionów dolarów (łącznie zatem 307 milionów dolarów kosztowało Mattel Inc. wytoczenie ww. powództwa).

Łysa głowa

Ciekawym zagadnieniem jest również kwestia odmowy chińskiemu podmiotowi rejestracji wzoru wspólnotowego, którym była humanoidalna, łysa głowa lalki. Po zgłoszeniu wniosku o rejestrację, w ramach procedury rejestracyjnej, sprzeciw zgłosił nie kto inny niż Mattel Inc. twierdząc, że zgłoszony wzór jest zbyt podobny do głów lalek Barbie. Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) przychylił się do argumentacji amerykańskiej spółki i odmówił rejestracji Chińczykom.

Sprawa trafiła ostatecznie przed Sąd Unii Europejskiej, który to jednak potwierdził ustalenia EUIPO, podkreślając przy tym, że niewystarczającą cechą odróżniającą produkty jest to, że Chińczycy chcieli zastrzec jedynie wizerunek łysej głowy lalki. Sąd wskazał, że widoczne na niej wgłębienie wyraźnie sugeruje, że konsumenci mogliby na niej umieszczać dodatkowe elementy, np. włosy. Zatem wgłębienie na głowie lalki nie mogłoby być nawet widoczne podczas normalnego jej użytkowania. Zdaniem Sądu nie można oceniać wyłącznie samego zgłoszonego wzoru wspólnotowego, skoro docelowo miałby być on elementem większej całości. Według Sądu, konsumenci mogliby podjąć decyzję o zakupie chińskiej lalki z uwagi na fakt skojarzenia jej z Barbie.

Zgłoszony znak towarowy naruszał więc art. 25 ust. 1b rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 w sprawie wzorów wspólnotowych. Przepis odnosi się do braku możliwości zarejestrowania znaków, które nie mają nowego i indywidualnego charakteru – ocenianego jako wrażenie, jakie produkt wywołuje na poinformowanym użytkowniku w porównaniu do wzorów wcześniej udostępnionych publicznie.

Podsumowując

Barbie jako element kultury pojawia się w wielu miejscach, mając przy tym inne znaczenie, inny przekaz. Niezależnie jednak od tego, należy mieć z tyłu głowy fakt, że prawa własności intelektualnej do tej postaci należą do Mattel Inc. i jak każdy inny twórca ma prawo do ich egzekwowania. Z drugiej jednak strony ww. fair use (dozwolony użytek) w określonych przypadkach pozwala nam na odpowiednie wykorzystanie postaci a w takim przypadku, prawdopodobnie, na wypadek ewentualnego sporu Sąd stanie po naszej stronie.

W przypadkach takich jak Barbie, gdzie wartość produktu jako takiego jest tak ogromna, że aż trudna do oszacowania, uzasadnionym wydaje się „agresywne” podejście Mattel Inc. co do ochrony praw własności intelektualnej związanej z Barbie.