Sójka AI – cyfrowy strażnik etyki i bezpieczeństwa 

W dobie nieustannie rozwijającej się technologii, sztuczna inteligencja (AI) odgrywa coraz bardziej znaczącą rolę w naszym codziennym życiu. Od aplikacji, które pomagają w organizacji czasu, po algorytmy rozpoznające obrazy, AI zyskuje na popularności, ale równocześnie stawia przed nami poważne wyzwania. W szczególności w zakresie etyki, szerzenia fake newsów, prawa i cyberbezpieczeństwa. W odpowiedzi na te wyzwania powstał projekt Sójka AI, który łączy w sobie etyczne granice technologii i dbałość o bezpieczeństwo użytkowników. 

Etyczna Sztuczna Inteligencja – konieczność w erze cyfrowej

Internet to przestrzeń, która oferuje nieograniczone możliwości, ale jednocześnie pełna jest zagrożeń. Na każdym kroku można napotkać toksyczne treści, hejt czy manipulację. Coraz częściej również korzystamy z narzędzi sztucznej inteligencji, które mają na celu wspieranie nas w codziennym życiu. Niestety, AI może również stanowić zagrożenie, jeśli nie jest odpowiednio zaprojektowana i kontrolowana. Właśnie dlatego powstał projekt Sójka AI, który działa jako cyfrowy strażnik etyki, chroniący użytkowników przed szkodliwymi treściami. 

Dlaczego potrzebujemy etycznej sztucznej inteligencji?

Zaletą sztucznej inteligencji jest jej zdolność do analizowania ogromnych ilości danych w krótkim czasie. Dzięki temu AI może identyfikować i reagować na problemy, które często umykają ludzkiej uwadze. Jednak bez odpowiednich granic etycznych, takie algorytmy mogą generować niebezpieczne treści lub wspierać nieodpowiednie zachowania. Sójka AI to odpowiedź na te zagrożenia, zapewniając narzędzia do moderowania treści i eliminowania toksycznych i potencjalnie niebezpiecznych interakcji. 

Bielik AI – przedsmak odpowiedzialnej sztucznej inteligencji

Bielik AI to pierwszy krok w stronę bardziej odpowiedzialnej technologii AI w Polsce. Projekt ten zyskał uznanie dzięki swojej zdolności do analizowania danych, wykrywania zagrożeń i wspierania etycznego rozwoju AI. Bielik AI zrealizował swoją misję poprzez wykorzystanie zaawansowanych algorytmów, które analizują dane w kontekście etycznym zapewniając użytkownikom bezpieczne i pozytywne doświadczenia w Internecie. 

Współpraca z społecznością

Ważnym aspektem Bielika AI była współpraca z użytkownikami, którzy pomagali w rozwijaniu projektu poprzez swoje doświadczenia i sugestie. Tego samego rodzaju podejście zostało zaadoptowane przez twórców Sójki AI, która również bazuje na współpracy z internautami w celu stworzenia algorytmu, który będzie skutecznie chronił użytkowników przed zagrożeniami w Internecie. Link do ankiety. 

Jak Bielik AI wpływa na rozwój Sójki AI?

Bielik AI posłużył jako inspiracja dla powstania Sójki AI. Dzięki doświadczeniom zdobytym przy tworzeniu Bielika, twórcy Sójki mogli skupić się na rozwinięciu nowych technologii, które umożliwią jeszcze bardziej skuteczną moderację treści, wykrywanie szkodliwych działań, a także ochronę użytkowników przed manipulacją i niewłaściwymi treściami. 

Co potrafi Sójka AI – cyfrowy strażnik etyki? 

Sójka AI to algorytm, który działa jako cyfrowy strażnik, eliminując toksyczne treści oraz chroniąc użytkowników przed szkodliwymi informacjami. Dzięki swojej zaawansowanej konstrukcji, Sójka może: 

• analizować czaty i wykrywać toksyczne intencje –  algorytm jest w stanie rozpoznać, kiedy rozmowa w Internecie przybiera negatywny charakter, a użytkownicy zaczynają używać obraźliwych słów lub wyrażeń;. 
• weryfikować odpowiedzi AI i eliminować niebezpieczne treści – Sójka AI może analizować odpowiedzi generowane przez inne modele AI, upewniając się, że są one zgodne z etycznymi zasadami i nie zawierają szkodliwych treści;. 
• moderować treści, chroniąc przed hejtem i manipulacją – Sójka AI potrafi skutecznie moderować treści w różnych przestrzeniach eliminując te, które zawierają hejt, mowę nienawiści, czy manipulacje;. 
• dbać o bezpieczeństwo psychiczne najmłodszych użytkowników – Sójka AI to także narzędzie, które zwraca szczególną uwagę na młodszych użytkowników Internetu, chroniąc ich przed treściami, które mogą mieć negatywny wpływ na ich psychikę. 

Zastosowanie Sójki AI w praktyce 

Sójka AI może znaleźć swoje zastosowanie w wielu dziedzinach, zarówno w biznesie, jak i w życiu codziennym użytkowników. Dzięki swojej zdolności do analizy dużych zbiorów danych i szybkiego reagowania na zagrożenia, może być wykorzystywana przykładowo do: 

• moderowania dyskusji online – firmy i platformy internetowe mogą potencjalnie wykorzystywać Sójkę do zarządzania dyskusjami i eliminowania negatywnych treści w czasie rzeczywistym;. 
• wspierania platform edukacyjnych – Sójka AI może być używana na platformach edukacyjnych do monitorowania interakcji uczniów, zapewniając, że nie będą oni narażeni na szkodliwe lub nieodpowiednie treści;. 
• wzmacniania platform społecznościowych – dzięki Sójce AI, platformy społecznościowe mogą stać się miejscem bardziej przyjaznym i bezpiecznym dla wszystkich użytkowników, zwłaszcza dla najmłodszych;. 
• i wiele więcej. 

Kontekst prawny oraz przyszłość etycznych modeli AI 

Projekty takie jak Sójka AI są tylko początkiem dążenia do stworzenia bezpiecznego, etycznego i odpowiedzialnego Internetu. Z każdym rokiem technologia AI będzie coraz bardziej złożona, a jej rola w naszym życiu coraz bardziej znacząca.  

Etyczne modele AI w Unii Europejskiej – prawo, praktyka i kierunki rozwoju 

Wraz z dynamicznym rozwojem sztucznej inteligencji Unia Europejska stała się światowym liderem w kształtowaniu ram prawnych i etycznych dla tej technologii. Projekty takie jak Sójka AI czy Bielik AI w Polsce ilustrują ewolucję od czystej innowacji ku odpowiedzialnemu wdrażaniu systemów, które szanują prawa podstawowe, transparentność i bezpieczeństwo użytkowników. W centrum tej transformacji znajduje się AI Act – pierwsze na świecie kompleksowe rozporządzenie regulujące AI, które wraz z innymi inicjatywami tworzy spójny ekosystem dla etycznej sztucznej inteligencji. 

Podstawy prawne etycznej AI w UE 

AI Act – klasyfikacja ryzyka i obowiązki 

AI Act, który wszedł w życie 1 sierpnia 2024 r., wprowadza czterostopniowy model ryzyka: 

• ryzyko niedopuszczalne (np. systemy społecznego scoringu, manipulacyjne AI wykorzystujące słabości grup wrażliwych) – całkowity zakaz stosowania;. 

• wysokie ryzyko (m.in. systemy rekrutacyjne, oceny kredytowe, diagnostyka medyczna) – wymagają certyfikacji, audytów i stałego nadzoru;. 

• ograniczone ryzyko (np. chatboty) – obowiązek informowania użytkowników o interakcji z AI;. 

• minimalne ryzyko (np. filtry spamowe) – brak dodatkowych regulacji poza ogólnymi zasadami etycznymi. 

Przykład: systemy do moderacji treści takie jak Sójka AI mogą kwalifikować się jako systemy wysokiego ryzyka ze względu na wpływ na wolność słowa i ochronę danych. Jeżeli system AI zostanie zakwalifikowany do tej kategorii musi on wtedy spełniać wymogi AI Act dotyczące jakości danych, przejrzystości algorytmów i mechanizmów odwoławczych. 

Wytyczne etyczne UE 

Komisja Europejska już w 2019 r. zdefiniowała 7 filarów godnej zaufania AI: 

1. poszanowanie autonomii człowieka,. 
2. bezpieczeństwo techniczne i społeczne,. 
3. ochrona prywatności,. 
4. przejrzystość,. 
5. różnorodność i niedyskryminacja,. 
6. odpowiedzialność społeczna,. 
7. zrównoważony rozwój. 

Te zasady stały się podstawą dla AI Act, zwłaszcza w kontekście wymogu „humano-centrycznego” projektowania systemów. 

Inicjatywy w UE 

• GenAI4EU – program wspierający wdrażanie generatywnej AI w kluczowych sektorach gospodarki.  

https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/european-approach-artificial-intelligence

Platforma STEP – nowa era dla AI w Unii Europejskiej

Kroki dla przedsiębiorstw – jak budować etyczne AI zgodnie z AI Act? 

1. Mapowanie ryzyka i audyt systemów

– upewnij się, że funkcjonalności i cele są zgodne z prawem, etyczne i nie stwarzają możliwości nadużyć. Weź pod uwagę, w jaki sposób wyniki pracy systemu AI mogą być wykorzystywane przez osoby trzecie; 

– zidentyfikuj wszelkie wymagania dotyczące zgodności (może się to różnić w zależności od lokalizacji firmy i zamierzonych rynków docelowych) i potwierdź, że jesteś w stanie je spełnić; 

– stwórz listę wszystkich potencjalnych zagrożeń i środków ograniczających ryzyka w odniesieniu do funkcjonalności i wymogów prawnych; 

– przeprowadź analizy ryzyka w kontekście wymogów zgodności, którym podlegasz. Na przykład, jeśli system będzie wykorzystywał dane osobowe jako część szkoleniowej bazy danych, przeprowadź DPIA (Data Protection Impact Assessment). Pomoże to zrozumieć zakres projektu i stojące przed nim wyzwania. 

Więcej tutaj: Jak tworzyć narzędzia AI zgodnie z prawem?

2. Wdrożenie governance

• Powołaj zespół ds. etyki AI składający się w zależności od sytuacji oraz możliwości z prawników, inżynierów, czy specjalistów ds. compliance’u. 
• Opracuj Politykę wykorzystywania AI uwzględniający wytyczne UE i specyfikę branży. WiecejWięcej o tym możesz przeczytać tutaj:  

Co powinna zawierać Polityka wykorzystywania systemów AI?

3. Transparentność i kontrola

• Dla systemów wysokiego ryzyka: 
• Udostępnij streszczenia techniczne opisujące logikę działania AI (np. poprzez dashboardy typu Explainable AI Booster). Przykład: https://cloud.google.com/vertex-ai/docs/explainable-ai/overview  
• Wprowadź obowiązek zatwierdzania wyników przez człowieka w kluczowych procesach. 

4. Zarządzanie danymi

• Stosuj algorytmy debiasingowe do eliminacji uprzedzeń w danych treningowych. 

 Algorytmy debiasingowe to techniki stosowane w sztucznej inteligencji (AI) i uczeniu maszynowym, które mają na celu usunięcie lub zmniejszenie uprzedzeń (biasów) w danych, które mogą prowadzić do niesprawiedliwych, dyskryminujących lub nieprecyzyjnych wyników. Bias w kontekście AI odnosi się do niezamierzonych skłonności w systemie, które mogą wystąpić w wyniku błędów w danych wejściowych lub w sposobie, w jaki model AI jest trenowany. 

• Wykonuj regularne audyty jakości danych, szczególnie dla systemów wykorzystujących dane wrażliwe (rasa, religia, zdrowie). 

5. Certyfikacja i compliance

• Skorzystaj z platform certyfikacyjnych rozwijanych w ramach projektu CERTAIN, które automatyzują sprawdzanie zgodności z AI Act. 
• Zarejestruj systemy wysokiego ryzyka w europejskiej bazie danych AI. 

6. Szkolenia i kultura organizacyjna

• Przeprowadź programy edukacyjne dla pracowników. 

AI Literacy i AI Act – jak firmy mogą dostosować się do nowych przepisów?

Wyzwania i przyszłość etycznej AI w UE 

Kluczowe trendy na najbliższe lata: 

1. rozwój AI dla ESG 
2. regulacja foundation models – plany rozszerzenia regulacji o wymogi dotyczące modeli ogólnego przeznaczenia (np. Meta Llama 3). 
3. współpraca transgraniczna 

Podsumowanie

Unijne podejście do etycznej AI, choć wymagające, tworzy unikalną szansę dla firm na budowę zaufania klientów i przewagi konkurencyjnej. Projekty takie jak Sójka AI pokazują, że połączenie innowacyjności z odpowiedzialnością jest możliwe – wymaga jednak strategicznego planowania, inwestycji w governancę i ścisłej współpracy z regulatorami. W nadchodzącej dekadzie to właśnie etyka stanie się głównym motorem postępu technologicznego w Europie.