Zmiana czasu a prawo pracy – wpływ na czas pracy i wynagrodzenie
19 marca 2025 / Aktualności
Zmiana czasu, zarówno z zimowego na letni, jak i z letniego na zimowy, ma istotne znaczenie w kontekście prawa pracy. W Polsce zmiana czasu jest regulowana na mocy ustawy o czasie urzędowym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej oraz odpowiednich rozporządzeń Prezesa Rady Ministrów. Praktyczne konsekwencje tych zmian dotykają pracowników, szczególnie tych pracujących w porze nocnej.
Podstawy prawne zmiany czasu
Zmiana czasu w Polsce odbywa się na podstawie:
- Ustawy z dnia 10 grudnia 2003 r. o czasie urzędowym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2004 nr 16 poz. 144),
- Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 marca 2022 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2022–2026 (Dz.U. 2022 poz. 539).
W praktyce oznacza to, że dwa razy do roku zegary są przestawiane:
- Zmiana czasu z zimowego na letni – wskazówki zegara przesuwane są o godzinę do przodu (z 2:00 na 3:00), przez co tego konkretnego dnia śpimy krócej o jedną godzinę.
- Zmiana czasu z letniego na zimowy – wskazówki cofane są o godzinę (z 3:00 na 2:00), co skutkuje dłuższym o godzine snem 😉
Zmiana czasu a czas pracy
Zmiana czasu wpływa bezpośrednio na czas pracy osób pracujących w porze nocnej.
Zmiana czasu z zimowego na letni – krótsza zmiana nocna
Podczas przejścia na czas letni pracownicy wykonujący pracę w porze nocnej teoretycznie pracują godzinę krócej. Przykładowo, jeśli pracownik ma zmianę od 22:00 do 6:00, to faktycznie przepracuje tylko 7 godzin, ponieważ o godzinie 2:00 zegar przeskoczy od razu na 3:00.
Czy pracownik dostanie wynagrodzenie za tę brakującą godzinę?
Tak! Kodeks pracy przewiduje, że wynagrodzenie za tę godzinę musi być wypłacone w pełnej wysokości, mimo że pracownik faktycznie jej nie przepracował. Wynika to z zasady, że nie może on ponosić strat finansowych z powodu regulacji niezależnych od siebie.
Art. 151⁷ Kodeksu pracy definiuje porę nocną jako okres między godzinami 21:00 a 7:00 i wskazuje, że czas pracy w nocy nie może przekraczać 8 godzin dziennie w przypadku wykonywania szczególnie ciężkich lub niebezpiecznych prac. W kontekście zmiany czasu z zimowego na letni, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie również za nieprzepracowaną godzinę wynikającą ze skrócenia zmiany nocnej, ale nie przysługuje mu wówczas dodatek za pracę w nocy (za tę jedną nieprzepracowaną godzinę).
Czyli w przypadku gotowości do pracy i przeszkód niezależnych od pracownika, należy mu się pełne wynagrodzenie, mimo tego, że faktycznie pracował w tym dniu 7 a nie 8 godzin.
Zasada ta ma na celu ochronę praw pracowników oraz zapewnienie sprawiedliwego rozliczenia ich czasu pracy i wynagrodzenia zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi.
Zmiana czasu z letniego na zimowy – dodatkowa godzina pracy
Przy zmianie czasu na zimowy, czas pracy wspomnianego wyżej pracownika w tym konkretnym dniu wydłuży się o jedną godzinę. tj. do 9 godzin zamiast standardowych 8. W takiej sytuacji dodatkowa godzina:
- Jest traktowana jako praca w godzinach nadliczbowych,
- Podlega rozliczeniu zgodnie z przepisami Kodeksu pracy – pracownikowi co do zasady przysługuje wynagrodzenie wraz z dodatkiem za nadgodziny,
- Może być jednak rekompensowana czasem wolnym w wymiarze 1:1 (na wniosek pracownika) lub 1:1,5 (z inicjatywy pracodawcy).
Ponadto, jeśli dodatkowa godzina przypada na porę nocną, to pracownikowi przysługuje dodatek nocny w wysokości 20% minimalnej stawki godzinowej.
Obowiązki pracodawcy przy zmianie czasu
Zmiana czasu oznacza dla pracodawców konieczność przestrzegania kilku kluczowych zasad:
- Dostosowanie harmonogramów pracy – pracodawca powinien uwzględnić zmianę czasu w grafikach pracy, aby uniknąć nadgodzin lub braków kadrowych oraz zapewnić minimalny odpoczynek wynikający z przepisów KP.
- Rozliczenie nadgodzin – dodatkowa godzina pracy w przypadku zmiany czasu na zimowy musi być odpowiednio wynagrodzona lub skompensowana czasem wolnym.
- Informowanie pracowników – pracownicy powinni być świadomi zasad dotyczących wynagrodzenia oraz rozliczania godzin pracy podczas zmiany czasu.
Zmiana czasu a prawo pracy – praktyczne przykłady
Przykład 1 – pracownik zmianowy (zmiana czasu letniego na zimowy)
Pracownik ochrony pracuje na nocnej zmianie od 22:00 do 6:00. Godziny te odpowiadają porze nocnej określonej przez jego pracodawcę w przepisach wewnątrzzakładowych. W nocy następuje zmiana czasu z letniego na zimowy – zegar cofa się z 3:00 na 2:00. Efekt? Pracownik pracuje 9 godzin zamiast 8. Pracodawca musi wypłacić wynagrodzenie i dodatek za tę nadgodzinę lub udzielić czasu wolnego.
Przykład 2 – pracownik wynagradzany stawką miesięczną (zmiana czasu zimowego na letni)
Pracownik ochrony wynagradzany stawką miesięczną nie powinien odczuć zmiany czasu z zimowego na letni w wynagrodzeniu – otrzyma całą należną mu kwotę.
Przykład 3 – pracownik wynagradzany stawką godzinową (zmiana czasu zimowego na letni)
Podobnie pracownik ochrony wynagradzany stawką godzinową – , otrzyma on wynagrodzenie za taką liczbę godzin, jaka przypadała mu do przepracowania w danym miesiącu, nawet jeżeli w danym dniu pracował o jedną godzinę krócej z uwagi na zmianę czasu na letni.
Jacy pracownicy wymagają szczególnej uwagi?
- Art. 178 § 2 Kodeksu pracy – Pracownik opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie 8 roku życia. Nie ma możliwości zatrudniania takiego pracownika bez jego zgody w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139 system przerywanego czasu pracy, jak również delegować poza stałe miejsce pracy.
- Art. 1517 § 3 Kodeksu pracy – osoby wykonujące w nocy prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym – w tym przypadku czas pracy takiej osoby nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Ograniczenie to nie obowiązuje pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy ani sytuacji wymagających przeprowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia, zabezpieczenia mienia, ochrony środowiska lub usunięcia awarii.
- Art. 203 § 1 Kodeksu pracy – pracownik młodociany – osób tych nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Zakaz ten jest bezwzględny i nie uchyla go zgoda pracownika.
- Art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z jego treścią czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Z kolei zgodnie z art. 16 ustawy, osoba niepełnosprawna może być zatrudniona w porze nocnej w przypadku, gdy jest zatrudniona przy pilnowaniu oraz gdy na jej wniosek lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne, lub ewentualnie w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.
Podsumowanie
Zmiana czasu ma istotne konsekwencje w kontekście prawa pracy, a jej wpływ różni się w zależności od tego, czy mowa o przejściu na czas letni czy zimowy. Kluczowe wnioski:
- Pracownik pracujący w nocnej zmianie podczas zmiany czasu z zimowego na letni otrzymuje wynagrodzenie za nieprzepracowaną godzinę, ale nie otrzyma za nią dodatku za pracę w porze nocnej.
- Pracownik, którego zmiana wypada podczas zmiany czasu z letniego na zimowy, przepracuje godzinę więcej, co stanowi dla niego pracę w godzinach nadliczbowych.
- Pracodawca ma obowiązek odpowiednio rozliczyć czas pracy oraz poinformować pracowników o zasadach rozliczeń.
- Warto śledzić zmiany legislacyjne, gdyż coraz częściej pojawiają się głosy o likwidacji zmiany czasu w Unii Europejskiej.
Potrzebujesz pomocy w tym temacie?
Napisz do naszego eksperta
Artykuły z tej kategorii
Uzyskanie zezwolenia CASP – kluczowe informacje dla firm kryptowalutowych
Uzyskanie zezwolenia CASP – kluczowe informacje dla firm kryptowalutowychOdtajnienie dokumentów w sprawie zamachu na Kennedy’ego – nowe światło na historyczne wydarzenia i wpływ technologii na badania historyczne
Odtajnienie dokumentów w sprawie zamachu na Kennedy’ego – nowe światło na historyczne wydarzenia i wpływ technologii na badania historyczneDORA: Rejestr informacji o umowach ICT – wkrótce KNF powie „sprawdzam”
DORA: Rejestr informacji o umowach ICT – wkrótce KNF powie „sprawdzam”Muzyka przyszłości – Suno AI i Sora AI – czy sztuczna inteligencja będzie nową generacją twórców muzyki?
Muzyka przyszłości – Suno AI i Sora AI – czy sztuczna inteligencja będzie nową generacją twórców muzyki?Rozpoczęcie stosowania MiCA – co oznacza dla rynku krypto w Polsce?
Rozpoczęcie stosowania MiCA – co oznacza dla rynku krypto w Polsce?